در جریان جنگهای ایران و روسیه در عصر قاجار، میرزا ابوالحسن خان شیرازی معروف به ایلچی سفارت، از طرف دولت ایران به روسیه رفت و سرگذشت سفرش را در کتاب دلیل السفرا تدوین کرد. این کتاب را باید یکی از بهترین و جامعترین کتب درباره اوضاع و آداب و رسوم مردم روسیه دانست.
جواب داد که بیخودی و بیهوشی راحتی نباشد، حکیم نتوان گفت کسی را که مردم را بیهوشی رهنمون باشد، بلکه چیزی باید طلبید که خرد و هوش را به افزاید.
سفرنامه کنتارینی به وصف اماکن و اشخاص خلاصه میشود. ذکر صفات اشخاص، معرفی اماکن جغرافیایی، عادات و آداب و رسوم مردم هر ناحیه، مهمترین بخشهای این سفرنامه به حساب میآید.
منبع عکس: صفحه اینستاگرام کتاب سایه روشن؛ ketab_sayeh_roshan؛ نام عکاس: نامشخص
من بیست و دو سال داشتم… از مشاهدی که در بیرون شهر شیراز واقع شده شیخ صالح معروف به سعدی ست که در زبان فارسی سرآمد شاعران زمان خود بوده و گاهی نیز در بین سخنان خویش شعر عربی سروده است. مقبره سعدی زاویه ای دارد نیکو سرچشمه نهر معروف رکن آباد است و شیخ در آن جا حوضچه هایی از مرمر برآورده که برای شستن لباس می باشد. مردمان از شهر به زیارت شیخ آمده پس از خوردن غذا در سفره خانه شیخ و شستن لباس ها مراجعت داغترین خبرها می کنند و من خود نیز چنین کردم. رحمت خدا بر او باد.»
در لندن هجده زندان در محلات ساختهاند که هر کدام ارباب مقصرین و خونیان و دزدان و طاغیان قرضداران را به اطلاع کدخدایان به زندانهای مزبور فرستاده که بعد قضات شهر آنها را به محکمهی شرع آورده، امر آنها را رسیده و هر کس را موافق تقصیر او سیاست کنند.»
به ایران سفر کرد. سفرنامه او از این جهت حائز اهمیت است که مربوط به سالهای آخر دوره زندیه و آغاز سلسله قاجاریه است. او دورنمای گردشگری خارجی مبهم و تاریکی از اوضاع ایران در این دوره نشان میدهد.
علاوه بر این، سفرنامهها ابزار عالی برای یادگیری زبان و تاریخ هستند. برای مثال، در سفرنامههای قاجاری، کلمات فرانسوی و روسی وارد زبان فارسی شدهاند.
معرفی ده سفرنامهی مشهور و معتبر نویسندگان ایرانی و خارجی
بدون شک مشهورترین سفرنامه نویس ایرانی که حتما نام آن را شنیدهایم، ناصرخسرو قبادیانی است. ناصرخسرو یک ادیب و فیلسوف ایرانی بوده که در سال ۴۳۷ قمری یک سفر طولانی را از شهر مرو آغاز میکند و پس از ۷ سال با عبور مناطق مختلف در ایران، شام، فلسطین، عربستان، عراق، مصر، سودان و … سفر خود را با رسیدن به بلخ به پایان میرسد.
یکی دیگر از انواع سفرنامههای ایرانی معاصر که از نمونههای درخشان سفرنامه نویسی به شمار میرود، سفرنامه خسی در میقات نوشته جلال آل احمد است. سفر حج یکی از قدیمیترین و مهمترین سفرهایی است که ایرانیان در طول تاریخ تجربه کردهاند و افراد مختلفی خاطرات آن را نوشتهاند.
اهمیت آن: منبع اصلی برای درک فاطمیان و اسماعیلیان. نقلقول معروف: “من در این سفر، جهان را دیدم و خود را شناختم.”
و گویند که کبرین نیز، مردم پوست گاو ببرند و پر نوشادر کنند و از سر کوه بغلطانند که به راه نتوان فرود آوردن.»
اطلاعات او درباره اخبار گردشگری صقالبه (اسلاوها) و قبایل خزر با آن که مختصر و پراکنده است خالی از ارزش نیست.